مبانی نظری مدل بومی برای شکل گیری سیاست های زیست محیطی ایران
مبانی نظری مدل بومی برای شکل گیری سیاست های زیست محیطی ایران
توسعه پايدار
ابعاد توسعه پايدار
خط مشی گذاری زیست محیطی
نگرش بومی خط مشی گذاری زیست محیطی
شکل گیری سیاست های زیست محیطی ایران
الگو سیاست های زیست محیطی ایران
سیاست های کلی محیط زیست ایران
سیاست های زیست محیطی در ایران
ابعاد زیست محیطی توسعه پايدار
فرآيند تدوين خط مشی های زیست محیطی
عوامل مؤثر بر تدوين خط مشی های زیست محیطی
انسان براي زندگي و ادامه حيات و رشد و تکامل خود تنها زمين را دارد. خداوند او را از زمين و در زمين آفريده و سرمايه‌هاي حيات و تداوم زندگي را در اختيار او قرار داده است. (طه 55، هود 61). طبيعت که گاهي از آن به «محيط زيست» هم تعبير مي‌شود، سرمايه‌اي است که بسياري از اجزاي آن تجديد ناپذير است و تجديد بسياري از آنچه مي‌تواند بازيافت شدني تصوّر شود، در طي جرياني چنان طولاني اتفاق مي‌افتد که در واقع، مي‌توان آنها را نيز در شمار آنچه تجديد ناشدني است، به حساب آورد.
از سوي ديگر، هر پديده‌اي از پديده‌هاي طبيعت چنان با اجزاي ديگر به هم پيوستگي دارد که هر تغييري که در هر يک از آنها داده مي‌شود، آثار خود را –که گاهي عظيم و باور ناکردني است- تا دورترين نقاط و تا اعماق جهان بر جاي مي‌گذارد.
جايگاه موضوع محيط زيست و خط مشي‌هاي زيستمحيطي ذيل مقوله توسعه پايدار مطرح مي‌شود. حلقه پيوند ميان مديريت دولتي و توسعه پايدار را اصطلاحاً »مديريت توسعه پايدار» مي‌نامند که به معناي اداره کردن توسعه پايدار و يافتن استراتژي‌هايي است که از طريق آن، آرمان توسعه پايدار – که يکي از وجوه آن مديريت منابع زيستمحيطي است- جنبه عملي به خود مي‌گيرد.
بنابراين و با توجه به عنوان، مسئله و سؤالات تحقيق، در اين نوشتار سه مبحث زير به صورت مجزّا ارائه شده است.
• مبحث اول: توسعه پايدار و ابعاد آن
• مبحث دوم: خط مشيگذاري زيستمحيطي
• مبحث سوم: نگرش بومي به خط مشيگذاري زيستمحيطي
فهرست مطالب
فصل دوم: مباني نظري پژوهش و ادبيات تحقيق 23
مقدّمه 24
2-1- توسعه پايدار 25
2-1-1- بعد اقتصادي توسعه پايدار 28
2-1-2- بعد اجتماعي توسعه پايدار 29
2-1-3- بعد زيستمحيطي توسعه پايدار 31
2-1-4- بعد سياسي توسعه پايدار 32
2-1-5- جمع‌بندي مبحث اول از فصل دوم 33
2-2- خط مشيگذاري زيستمحيطي 34
2-2-1- تعريف خط مشيگذاري 35
2-2-1-1- تعريف خط مشيگذاري عمومي 35
2-2-1-2- تعريف خط مشيگذاري زيستمحيطي 37
2-2-2- رويکردها، نظريه‌ها و مدلهاي خط‌مشيگذاري عمومي 37
2-2-3- بازيگران و گروه‌هاي ذينفع 47
2-2-4- مرحله تدوين در خط مشيگذاري زيستمحيطي 54
2-2-5- مطالعات تطبيقي جايگاه (ساختاري) محيط زيست 66
2-2-6- جمع‌بندي مبحث دوم از فصل دوم 68
2-3- نگرش بومي به خط مشيگذاري زيستمحيطي 70
2-3-1- ارزش‌هاي برآمده از مباني رويکرد اسلام به محيط زيست 71
2-3-2- اقتضائات خاص خط مشيگذاري زيستمحيطي در ايران 85
2-3-3- جمع‌بندي مبحث سوم از فصل دوم 101
2-4- جمع‌بندي مباحث ارائه شده در فصل دوم 101
منابع
فهرست شکل‌ها
شکل شماره 2-1: ابعاد توسعه پايدار 33
شکل شماره 2-2: مثلث آهنين 49
شکل شماره 2-3: بازيگران مؤثر در خط مشيگذاري عمومي (قلي‌پور، 1388، ص 144) 50
شکل شماره 2-4: روند شکل‌گيري سازمان حفاظت از محيط زيست 86
شکل شماره 2-5: جمع‌بندي کلّي سه مبحث ارائه شده در مرور مباني نظري 102
فهرست جداول و نمودارها
جدول شماره 2-1: موانع موجود براي نگهداري نظام مديريت محيط زيستي 30
جدول شماره 2-2: مقايسه نظريات خط مشيگذاري عمومي 42
جدول شماره 2-3: ويژگي‌هاي کانون ارزش ذاتي اسلامي و کانون‌هاي رايج در اخلاق زيستمحيطي 43
جدول شماره 2-4: مراحل فرآيند خط مشيگذاري از منظر صاحب‌نظران 45
جدول شماره 2-5: ساختار زير سيستم‌هاي خط مشي 51
جدول شماره 2-6 : تناظر فرآيند خط مشيگذاري عمومي و فرآيند حل مسئله 54
جدول شماره 2-7: گونه‌شناسي کلي کالاها و خدمات 56
جدول شماره 2-8: ابعاد مؤثر بر عوامل پيش‌ران خط مشي عمومي 57
نمودار شماره 2-1: چرخه حيات مسئله و استراتژي‌هاي مواجهه با آن 58
جدول شماره 2-9: دو تقسيم‌بندي حائز اهميت براي انواع دستور کار خط مشي 60
جدول شماره 2-10: سازندگان دستور کار خط مشي عمومي 61
جدول شماره 2-11: شيوه‌هاي دستور کارگذاري از نظر هاولت و رامش 62
جدول شماره 2-12: سبک‌هاي تصميم‌گيري در انتخاب نهايي خط مشي عمومي 63
جدول شماره 2-13: مقايسه تطبيقي- نهادي جايگاه محيط زيست در کشورهاي مختلف 67
جدول شماره 2-14: جمع‌بندي نظريات، رويکردها و مدلهاي خط مشيگذاري عمومي 68
جدول شماره 2-15: جمع‌بندي انواع بازيگران تأثيرگذار بر حوزه خط مشيگذاري عمومي 68
جدول شماره 2-16: جمع‌بندي گام‌هاي مرحله تدوين خط مشي عمومي 69
نمودار شماره 2-2: ضريب موفقيت خط مشي با توجه به ميزان همسويي آن با فرهنگ و ارزش‌ها 70
جدول شماره 2-17: مقايسه ردّ پاي اکولوژيک و ظرفيت زيستمحيطي در چند کشور جهان 90
جدول شماره 2-18: مقايسه بودجه‌اي برنامه‌هاي زيستمحيطي در برنامه‌هاي توسعه کشور 99
جدول شماره 2-19: خلاصه‌اي از سير تطوّر موضوع محيط زيست در برنامه‌هاي توسعه 100